In deze checklist is een aantal aandachtspunten opgenomen die moeten worden gebruikt bij de beoordeling van de rechtspositie van een softwaregebruiker. Het gaat daarbij om de inventarisatie van de reeds bestaande (contracts)verhoudingen tussen de softwaregebruiker en zijn leverancier. Op basis van de beoordeling is het mogelijk om de mogelijke risico’s die een softwaregebruiker loopt vast te stellen. Aan de hand van de checklist kan vervolgens worden bepaald welke knelpunten er in een softwareovereenkomst zitten. Bij het toekennen van aandacht aan die knelpunten moet de mate waarin de gebruikte software bedrijfskritisch is, betrokken worden. Op die manier is het mogelijk om de ernst van de risico’s daadwerkelijk af te wegen.

In de checklist wordt eerst onderscheid gemaakt tussen een aantal verschillende (onderdelen van) softwareovereenkomsten. Vervolgens wordt een aantal algemene aandachtspunten dat bij de beoordeling van softwarecontracten moet worden betrokken, besproken. Daarna worden per categorie softwareovereenkomst de voor die categorie bijzondere aandachtspunten benoemd. Opgemerkt moet worden dat een softwareovereenkomst een combinatie van meerdere soorten overeenkomsten kan zijn. Er moeten daarom in de praktijk dan ook soms meerdere categorieën bijzondere aandachtspunten bij de beoordeling van de overeenkomst worden betrokken.

De checklist bevat een lijst van de gegevens welke in het kader van het beheer van softwarecontracten kunnen worden bijgehouden. Daarbij wordt ook besproken over welke functionaliteit een geautomatiseerd informatiesysteem waarmee deze registratiewerkzaamheden kunnen worden uitgevoerd, dient te beschikken.

Ten slotte wordt ingegaan op de aandachtspunten die moeten worden gehanteerd bij het beoordelen van de juridische aspecten van de software die een organisatie zelf heeft ontwikkel

1. Vaststellen van soort overeenkomst of overeenkomstonderdeel

Aan het gebruik van software kunnen verschillende soorten overeenkomsten ten grondslag liggen. In veel gevallen bevat een contractsverhouding tussen een softwaregebruiker en zijn leverancier zelfs een combinatie van meerdere soorten softwareovereenkomsten. Zo kunnen door de softwareleverancier bijvoorbeeld zijn algemene voorwaarden van toepassing worden verklaard op een SaaS-overeenkomst. Elk soort overeenkomst heeft zijn eigen bijzonderheden. Daarom moet eerst worden bepaald met wat voor overeenkomst men te maken heeft, voordat men naar de inhoud ervan kijken gaat.

1. Algemene voorwaarden
2. (Traditionele) licentieovereenkomst
3. Onderhoudsovereenkomst
4. ASP- / SaaS-overeenkomst
5. Escrow-overeenkomst
6. Overige softwareovereenkomsten

2. Algemene aandachtspunten bij softwareovereenkomsten

A. Ziet de overeenkomst op de levering van bedrijfskritische software?

Voordat kan worden bepaald of de rechtspositie van een softwaregebruiker stevig genoeg is, moet worden beoordeeld of de software, waar de overeenkomst op ziet, bedrijfskritisch is. Daarbij moet onder andere worden gekeken naar de volgende aspecten.

• Welke bedrijfsprocessen worden met behulp van de software ondersteunt of uitgevoerd?
• Betreft het horizontale of verticale software?
• Betreft het standaard- of maatwerkprogrammatuur?
• Betreft het software waarmee apparatuur of machines worden aangestuurd?
• Gedurende welke periode mag de software niet beschikbaar zijn, voordat er schade voor de softwaregebruiker optreedt?
• Wat is de (mogelijke) aard en omvang van die schade?
• Aan welke wettelijke verplichtingen moet (de softwaregebruiker met behulp van) de software voldoen?Bestaat er vervangende software met dezelfde functionaliteit, en welke kosten en inspanningen zijn met een overstap gemoeid?

B. Hoe worden de verschillende begrippen en termen die in de overeenkomst worden gehanteerd, uitgelegd?

Een softwareovereenkomst bevat in veel gevallen een bepaling waarin de betekenis van bepaalde begrippen en termen die in de overeenkomst worden gehanteerd, worden uitgelegd. Deze moeten bij de beoordeling van het contract in het achterhoofd worden gehouden.

C. Wat is er bepaald omtrent de rechten van intellectueel eigendom?

• Wat is de aard van het intellectueel eigendomsrecht dat op de software rust?
• Is het gebruiksrecht op de software door de rechthebbende aan de softwaregebruiker toegekend?
• Wat is de omvang van het gebruiksrecht?
• Welke voorbehouden zijn er gemaakt?
• (Hoe) is de vrijwaring van aanspraken welke door derden (bijvoorbeeld pandhouders) op de software kunnen maken, geregeld?

D. Wat zijn de garanties die door de softwareleverancier zijn afgegeven en wat zijn de service levels aan de hand waarvan hij moet presteren?

De garantiebepalingen en de service levels die in de overeenkomst zijn neergelegd, zeggen iets over de mate van kwaliteit waarop de softwaregebruiker aanspraak kan maken. Ook wordt met deze bepalingen de wijze waarop de softwareleverancier omgaat met gebreken geregeld.

E. Wat is de situatie aangaande de betalingen?

• Hoe moet worden betaald voor de prestatie van de softwareleverancier?
• Wiens administratie is leidend in geval van een conflict?

F. Hoe zijn de zaken rondom privacy geregeld?

In de overeenkomst kan de verdeling van de verantwoordelijkheden en aansprakelijkheden op het gebied van privacy zijn geregeld.

• Hoe zit het met de verwerking en beveiliging van persoonsgegevens?
• Wie is de verantwoordelijke in de zin van de Wet bescherming persoonsgegevens?
• Welke aansprakelijkheden rusten er op de partijen die bij softwareovereenkomst zijn aangesloten?

G. Hoe zijn de zaken rondom geheimhouding geregeld?

Heeft de softwareleverancier de plicht om geheimhouding te betrachten tijdens het uitvoeren van zijn diensten ten behoeve van de softwaregebruiker?

H. Hoe zit het met de verdeling van risico’s en aansprakelijkheden in de overeenkomst?

I. Zijn er boetebedingen in de overeenkomst opgenomen?

J. Is er een exitstrategie bepaald?

• Onder welke omstandigheden kunnen de bij de overeenkomst betrokken partijen uit elkaar gaan?
• Onder welke voorwaarden mag de softwaregebruiker zich voor bepaalde handelingen (bijvoorbeeld onderhoud) tot een derde wenden?

K. Onder welke voorwaarden kan een softwareovereenkomst ontbonden worden?

L. Wat is de invloed en wat zijn de mogelijke risico’s van wet- en regelgeving?

• Wat is de invloed en wat zijn de mogelijke risico’s van nationale wet- en regelgeving?
• Wat is de invloed en wat zijn de mogelijke risico’s van internationale wet- en regelgeving?
• Wat is de invloed en wat zijn de mogelijke risico’s van de nationale wet- en regelgeving van een ander land dan het vestigingsland van de softwaregebruiker?

M. Is er in de overeenkomst een rechtskeuze gemaakt?

• Is in de overeenkomst een keuze gemaakt voor het recht aan de hand waarvan de overeenkomst moet worden beoordeeld?
• Is in de overeenkomst een rechterlijke instantie of arbitragecommissie bevoegd verklaard om over eventuele geschillen te oordelen?
• Wordt de toepassing van regelgeving van internationaal privaatrecht (uitdrukkelijk) afgewezen?

N. Welke andere (bijzondere) contracten of voorwaarden moeten bij de beoordeling van de softwareovereenkomst betrokken worden?

Bepaald moet worden hoe de softwareovereenkomst moet worden gezien in het licht van de contracten of voorwaarden die niet in de overeenkomst zelf zijn opgenomen, maar wel de contractsverhouding tussen de softwareleverancier en de softwaregebruiker regelen.

3. Bijzondere aandachtspunten bij de algemene voorwaarden

Op softwareovereenkomsten zijn in de meeste gevallen algemene voorwaarden van toepassing. In veel gevallen zijn dit de algemene voorwaarden van de softwareleverancier. In de algemene voorwaarden kan een groot en belangrijk aantal zaken geregeld zijn, meestal slechts ten gunste van degene die de algemene voorwaarden van toepassing heeft verklaard. In sommige gevallen zijn de algemene voorwaarden dan ook omvangrijker dan de (hoofd)softwareovereenkomst zelf.

A. Welke algemene voorwaarden zijn van toepassing?

Alvorens de betekenis van algemene voorwaarden te kunnen vaststellen, moet worden bepaald welke voorwaarden van toepassing zijn.

B. Wat is de betekenis van de voorwaarden voor de rechtspositie van de softwaregebruiker?

Algemene voorwaarden hebben in beginsel een aanvullend karakter. Dit betekent dat zij wel onderdeel uitmaken van een softwareovereenkomst, maar slechts daar van toepassing zijn waar de hoofdovereenkomst niet in voorziet. Wanneer er strijd is tussen de algemene voorwaarden en de hoofdovereenkomst, prevaleert hetgeen dat in het laatste document is neergelegd. Desalniettemin zijn de algemene voorwaarden van groot belang voor de toestand van de rechtspositie van de softwaregebruiker.

C. Wat is de inhoud van de bijzondere bepalingen die in de algemene voorwaarden zijn opgenomen?

4. Bijzondere aandachtspunten bij (traditionele) licentieovereenkomsten

De (traditionele) licentieovereenkomst is nog steeds de meest voorkomende softwareovereenkomst. In de meeste licentieovereenkomsten wordt ten behoeve van de softwaregebruiker een gebruiksrecht gevestigd door de (rechthebbende) softwareleverancier. De meeste aandachtspunten waar tijdens het beoordelen van een licentieovereenkomst op moet worden gelet, zijn hierboven reeds onder de algemene aandachtspunten van punt 2 genoemd.

A. Wat is de omvang van het gebruiksrecht?

• Heeft de softwaregebruiker recht op nieuwe versies van de programmatuur?
• Zijn wijzigingen van de omvang van het gebruiksrecht door de softwareleverancier voorbehouden?
• Heeft de softwaregebruiker recht op het gebruik van nieuwe versies?
• Wie is de houder van het auteursrecht dat op de nieuwe versies rust?

B. Maken (componenten van) open source licenties deel uit van de overeenkomst?

C. Betreft het standaard- of maatwerksoftware?

D. Welke informatieplichten hebben de softwareleverancier en de softwaregebruiker over en weer?

E. Wat is de inhoud van bijzondere bepalingen die in de overeenkomst zijn opgenomen?

5. Bijzondere aandachtspunten bij onderhoudsovereenkomsten

A.Op welke soorten onderhoud kan de softwaregebruiker aanspraak maken?

B. Welk soort onderhoud heeft welke prioriteit?

C. Is er een vaste tijd en plaats waarop het onderhoud wordt uitgevoerd?

D. Maakt het uitvoeren van dataconversies deel uit van de onderhoudsverplichting?

E. Welke handelingen zijn uitgesloten van de onderhoudsverplichting?

F. Welke informatieplichten hebben de softwareleverancier en de softwaregebruiker over en weer?

G. Is het laten uitvoeren van het onderhoud door een andere partij mogelijk?

H. (Hoe) is er voorzien in de continuering van het onderhoud in de situatie waarin de onderhoudsovereenkomst wordt ontbonden of anderszins eindigt?
Kan de softwaregebruiker in een dergelijke situatie aanspraak maken op de afgifte van het bij de software horende broncodemateriaal?

I. Wat is de inhoud van de bijzondere bepalingen die in de overeenkomst zijn opgenomen?

6. Bijzondere aandachtspunten bij ASP- en SaaS-overeenkomsten

A. Welke partijen zijn behoudens de hoofdaannemer bij de verzorging van de ASP- of SaaS-oplossing betrokken, en welke overeenkomsten zijn met hen afgesloten?

B. Wat is de omvang van het gebruiksrecht?

Zijn wijzigingen van de omvang van het gebruiksrecht door de softwareleverancier voorbehouden?

C. Aan welke garanties en service levels is de softwareleverancier gebonden?

D. Hoe zit het met het de eigendom van de met behulp van de ASP- of SaaS-oplossing verwerkte en gegenereerde gegevens?

• Is de softwareleverancier verplicht om van tijd tot tijd reservekopieën van de data te maken?
• (Onder welke omstandigheden) heeft de softwaregebruiker recht op de afgifte van de data?

E. Hoe is de verdeling van verantwoordelijkheden en aansprakelijkheden op het gebied van privacy geregeld?

• Is de softwareleverancier verplicht om de gegevens afdoende te beveiligen?
• Wordt de absolute verdeling van verantwoordelijkheden en aansprakelijkheden van de Wet bescherming persoonsgegevens (onrechtmatig) doorkruist?

F. Welke informatieplichten hebben de softwareleverancier en de softwaregebruiker over en weer?

G. (Hoe) is er voorzien in de continuering van het gebruik van de software in de situatie waarin de overeenkomst wordt ontbonden of anderszins eindigt?

• Is er een exitregeling in het contract opgenomen?
• Is er voorzien in een uitwijkregeling of garantiefonds?
• Is er voorzien in een software escrowregeling?

H. Wat is de inhoud van de bijzondere bepalingen die in de overeenkomst zijn opgenomen?

7. Bijzondere aandachtspunten bij software escrowovereenkomsten

Voor de beoordeling van de rechtspositie van een softwaregebruiker moeten ook de software escrowovereenkomsten waarbij hij partij is, worden bestudeerd. Hierbij moet naar drie categorieën factoren worden gekeken. De eerste categorie wordt gevormd door de eisen die in zijn algemeenheid aan de software escrowregeling moeten worden gesteld. De tweede categorie bestaat uit de eisen die aan de verificatie van het broncodemateriaal moeten worden gesteld. In de derde categorie zijn ten slotte de eisen die aan de in bewaring nemende partij moeten worden gesteld, opgenomen.

A. Algemene aandachtspunten bij de beoordeling van een software escrowovereenkomst

• Is de regeling onderhevig aan maatregelen op het gebied van kwaliteitsbeheersing?
• Is de regeling faillissementsbestendig en curator-proof?
• Is er een titelonderzoek uitgevoerd waarbij de gerechtigheid van de in bewaring gevende partij tot de intellectuele eigendomsrechten op de software is vastgesteld?
• Biedt de regeling bescherming tegen inbreuken op het auteursrecht?
• Wordt er in de overeenkomst vrijwaring geboden tegenover derden (bijvoorbeeld pandhouders) die aanspraak kunnen maken op het broncodemateriaal?
• Biedt de regeling een compliancycheck met eventueel van toepassing zijnde open source licenties?
• Is de regeling afgestemd op de laatste stand van wetgeving, jurisprudentie en technische ontwikkelingen?
• Zijn er juridische en praktische maatregelen waarmee wordt gewaarborgd dat de meest recente versie van het broncodemateriaal wordt gedeponeerd?
• Is er een strikte functiescheiding tussen technische en juridische maatregelen?
• Heeft de softwaregebruiker recht op een uitgebreide rapportage van de in bewaargeving van het broncodemateriaal?
• Is de regeling waar nodig op maat afgestemd op de specifieke verhouding tussen softwareleverancier en softwaregebruiker?
• Zijn de afgiftegronden objectief en compleet?
• Wordt aan de softwaregebruiker het recht verstrekt om na uitvoering van de regeling het broncodemateriaal en de software zelf te gebruiken voor continuïteitsdoeleinden?
• Voorziet de escrowovereenkomst in de mogelijkheid van een doorstart van de softwareleverancier zonder afgifte van het broncodemateriaal in geval van zijn faillissement?
• Hebben de partijen die bij de software escrowovereenkomst zijn aangesloten recht op voorlichting en ondersteuning op basis van juridische en technische expertise?

B. Aandachtspunten bij de verificatie van het broncodemateriaal

• Wordt het broncodemateriaal op compleetheid, actualiteit en werkzaamheid gecontroleerd voordat het in bewaring wordt genomen?
• Wordt de verificatie uitgevoerd door een onafhankelijke en vakbekwame persoon of instantie?
• Wordt de verificatie uitgevoerd door een persoon of instantie die gebonden is aan tuchtrechtelijke regelgeving?
• Is de volledige reconstructie van het broncodemateriaal tot een werkend object onderdeel van de broncoderegeling?

C. Aandachtspunten bij de beoordeling van de in bewaring nemende partij

• Is de in bewaring nemende partij onafhankelijk?
• Beschikt de in bewaring nemende partij over gedegen materiekennis?
• Wordt het vertrouwen in de in bewaring nemende partij gerechtvaardigd door toezicht van een sterke beroepsorganisatie en de toepassing van tuchtrechtelijke regelgeving?
• Valt het in bewaring genomen broncodemateriaal buiten de boedel, in het geval waarin de in bewaring nemende partij failleert?

8. Aandachtspunten overige softwareovereenkomsten

Naast bovengenoemde categorieën contracten kunnen er nog andere soorten softwareovereenkomsten deel uitmaken van de contractsverhouding tussen softwareleverancier en softwaregebruiker. Een voorbeeld hiervan is het service level agreement. Uiteraard moeten deze overeenkomsten ook bij de beoordeling van de rechtspositie van de softwaregebruiker worden betrokken.

9. Aandachtspunten in de sfeer van het beheren van softwareovereenkomsten

Het beheren van softwareovereenkomsten ziet met name op het vastleggen van praktische informatie. Het betreft niet zozeer de beoordeling van de bepalingen van het contract zelf. Onderstaande informatie kan in het kader van contractbeheer centraal worden geregistreerd en verzameld.

A. De lopende softwarecontracten waarbij de organisatie partij is;

B. Een digitale scan van de papieren versie van contracten en de bijbehorende documentatie;

C. Centraal ordenen van papieren versie contracten en documentatie;

D. Gegevens softwareleverancier;

• Contactpersoon;
• Adresgegevens;
• Website;
• Bankrekeningnummer.

E. Gegevens interne contactpersonen;

• Ondertekenaar;
• Afdeling / persoon ten behoeve waarvan contract is gesloten;
• Contactpersoon.

F. De aard van het contract (betreft het een licentieovereenkomst, onderhoud, SaaS-overeenkomst, enzovoorts);

G. Het belang van het contract. Betreft het bijvoorbeeld bedrijfskritische software?

H. De looptermijn van het contract;

• Bepaalde looptermijn;
• Onbepaalde looptermijn;
• Opzegtermijnen.

I. Het totaalbudget voor software;

J. De kosten die met het contract zijn gemoeid;

K. De in het contract aangebrachte wijzigingen;

L. Beëindigde contracten en bijbehorende informatie.

Een geautomatiseerd informatiesysteem waarmee het beheer van software contracten wordt uitgevoerd, dient over de volgende functionaliteit te beschikken.

A. Mogelijkheid tot registreren van de hierboven genoemde informatie;

B. Berekenen totaalwaarde contracten;

C. Binnengekomen facturen koppelen aan contracten;

D. Contracten kunnen sorteren op verschillende thema’s;

• Aard contract;
• Leverancier;
• Bepaalde/onbepaalde looptermijn;
• Eind-/verlengingsdatum;
• Enzovoorts.

E. Signalerings- / herinneringsfunctie;

• Einde looptermijn / datum van automatische verlenging;
• Budgetoverschrijdingen;
• Meldingen uitbrengen aan verantwoordelijke.

Naast de functionaliteit die ten behoeve van het contractbeheer in het systeem is neergelegd kan naar mijn mening ook een aantal onderdelen van het contractmanagement (alle handelingen rond het opstellen, beoordelen, onderhandelen en afsluiten van dan wel over contracten) geheel of gedeeltelijk geautomatiseerd worden. In dit verband kan worden gedacht aan een rapportagefunctie waarmee eindgebruikers van de software kunnen aangeven of verlenging van het contract wat hun betreft wenselijk is. Daarbij zouden zij ook moeten kunnen vermelden wat hun eventuele nieuwe behoeften zijn. Ook een beoordelingsfunctie waarmee informatie over de prestaties van de softwareleverancier kan worden ingevoerd in het informatiesysteem, zou eveneens een functie kunnen zijn. Met behulp van het geautomatiseerde informatiesysteem zouden zo zelfs complete managementrapportages worden samengesteld.

10. Juridische aandachtspunten bij software die intern is ontwikkeld

Een organisatie kan naast afnemer van software, ook ontwikkelaar van software zijn. Dat kan allereerst eenvoudige eilandautomatisering betreffen. Hiervan is bijvoorbeeld sprake in de situatie waarin een medewerker van de organisatie een speciale spreadsheet maakt. Het kan daarentegen ook geavanceerde software betreffen waaraan een langdurige ontwikkelingsfase aan ten grondslag heeft gelegen. De software kan intern worden gebruikt, maar ook zijn ontwikkeld voor de klanten van een organisatie. Met name in dat laatste geval is het voor een organisatie verstandig om aandacht te schenken aan de volgende punten.

A. Hoe gaat de organisatie om met de intellectueel eigendomsrechten welke op de door haar ontwikkelde software rusten?

• Ligt het auteursrecht op de software bij de organisatie?
• Zijn de intellectueel eigendomsrechten (notarieel) vastgelegd?

B. Wordt er een (licentie)overeenkomst gesloten met de klanten die gebruik maken van de software, en wat is de inhoud daarvan?

C. Is er een software escrowregeling opgezet ten behoeve van de klanten van de organisatie?

D. Welke aansprakelijkheden en verantwoordelijkheden heeft de organisatie, bijvoorbeeld op het gebied van fouten en onvolkomenheden in de software?

E. Komt de organisatie in aanmerking voor R&D- of innovatiesubsidie, omdat zij in eigen beheer software ontwikkelt?

11. De IT-Jurist

De IT-Jurist kan u helpen bij het inventariseren van uw softwareovereenkomsten. Bel of mail gerust voor een vrijblijvend gesprek. De checklist is beschikbaar als pdf, neem contact met ons op indien u deze wenst te ontvangen.